Στο παρών αρχείο γίνεται μια απόπειρα συγκέντρωσης τεκμηρίων που άπτονται της διαχρονικής αλληλεπίδρασης μεταξύ της κοινότητας του Παραδείσου και του κτήματος Ιόλα. Για την ανάλυση αυτής της διαχρονικής σχέσης και αλληλεπίδρασης, πραγματοποιήθηκαν ατομικές και ομαδικές συνετεύξεις με διαχρονικούς κατοίκους και καλλιτέχνες συνδεδεμένους με την κοινότητα, και στη συνέχεια αναλύθηκαν ποιοτικά, σύμφωνα με το μεθοδολογικό πρότυπο των θεματικών δικτύων, διαμορφώνοντας ευρύτερα κοινωνιολογικά και πολιτισμικά γεγονότα και φαινόμενα, τα οποία συμπεριλαμβάνονται, προκειμένου να φωτίσουν και να νοηματοδοτήσουν πτυχές της αλληλεπίδρασης. Παράλληλα, υποδέχεται κοινωνιολογικά και καλλιτεχνικά τεκμήρια που παράγονται σε ενεστώτα χρόνο, τόσο από καλλιτέχνες, όσο και από την ίδια την κοινότητα. Στο πλαίσιο αυτό, μια υπό σύσταση και διαμόρφωση ομάδα νέων εικαστικών, επιχειρεί να ψηλαφίσει μέσα από την γλώσσα της τέχνης αυτά που συνέβησαν, συμβαίνουν και θα συμβούν στον τόπο, προτείνοντας νέες αναγνώσεις της πραγματικότητας. Ως αρχείο, αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της διπλωματικής εργασίας μου με τίτλο «Ι-όλα ή τίποτα, μια πολυεπίπεδη παρέμβαση στην κοινότητα του Παραδείσου Αγίας Παρασκευής, με επίκεντρο τη βίλα του Α. Ιόλα. Σύγχρονη τέχνη και σύγχρονη κοινότητα σε διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο«, από το διατμηματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Εφαρμοσμένη Κλινική Κοινωνιολογία και Τέχνη». Προορισμός του είναι η τοπική κοινότητα, ως παράγοντας συνδιαμόρφωσης και εμπλουτισμού με νέα και παλιότερα τεκμήρια του τόπου και της σχέσης της με αυτόν, σε μια κατεύθυνση μιας δημοκρατικής συνδιαμόρφωσης της πληροφορίας και της δυναμικής που αυτή αναπτύσσει. Παράλληλα με την τοπική, η καλλιτεχνική κοινότητα μπορεί να το αξιοποιήσει για τη μελέτη και την δημιουργία νέων έργων που να εστιάζουν στην διαχρονική αλληλεπίδραση της τοπικής κοινότητας και του ακινήτου.
Φοίβος Σοφικίτης
Παράλληλα με το παρόν αρχειακό αποθετήριο, δημιουργήθηκε μια διαδραστική ριζωματική εφαρμογή ως αντανάκλασή του, για διαφοροποιημένες και μοναδιαίες αναγνώσεις, βασισμένες στην τυχαιότητα και την θεματική επιλογή. Συνοπτικός οδηγός των συμβόλων βρίσκεται παρακάτω.
Πίνακας αντιστοίχισης συμβόλων και περιεχομένου ριζωματικού αρχείου thinglink
Η απάντηση του οίκου δημοπρασιών στα ερωτήματα του LIFO.gr, αλλά και στην κινητοποίηση και τις επιστολές διαμαρτυρίας του Δήμου Αγίας Παρασκεύης
Αθόρυβα, χωρίς καμία ιδιαίτερη ανακοίνωση, σήμερα Πέμπτη 25 Μαΐου στις 2 το μεσημέρι- βγαίνουν σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο, 155 πολύτιμα αντικείμενα της σπάνιας και για πολλά χρόνια εξαφανισμένης συλλογής του Αλέξανδρου Ιόλα.
Έργα τέχνης των σπουδαιότερων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών (Πικάσο, Ντε Κίρικο, Ουόρχολ, Ντε Σεντ Φαλ, Μπράουνερ, Ματίς, Ερνστ, Τάκις, Πανιάρας, Ακριθάκης, Καρδαμάτης, και πολλών άλλων), προσωπικά αντικείμενα και κοσμήματα (ολόχρυσες ταμπακέρες, χρυσά ρολόγια, βαρύτιμα περιδέραια, βραχιόλια, διαμαντένια σκουλαρίκια και μανικετόκουμπα, περίτεχνα μπουκάλια, κ.α), αλλά και έπιπλα, χαλιά, ασημένια σερβίτσια, μπιμπελό και καθρέφτες φιγουράρουν σε μια μακρά -ωστόσο, καθόλου διαφημισμένη από τον οίκο- λίστα, ως τα αντικείμενα τις δημοπρασίας.
Οι εκτιμήσεις για τις τιμές στις οποίες θα πωληθούν εκκινούν από τις 400 βρετανικές λίρες (όσο υπολογίζεται ότι θα πιάσει ένα μικρό σχέδιο με μολύβι του Αλέκου Φασιανού ή μία ασημένια κανάτα Tiffany & Co) και φτάνουν στις 200.000 βρετανικές λίρες: πρόκειται για το ακριβότερο κομμάτι της συλλογής Ιόλα και είναι ένα έργο του Βίκτορ Μπράουνερ του 1949.
Pablo Picasso, Minotaure caressant une Dormeuse, 1933. Υπολογίζεται: 25.000 — 35.000 βρετανικές λίρες.
Δεδομένου του αιώνιου αινίγματος για το τι απέγινε η πολύτιμη περιουσία του μαικήνα της Τέχνης, όταν εκείνος πέθανε και δεδομένου του σκανδάλου της καταλεηλάτησης της πολυτελούς έπαυλής του στην Αγία Παρασκευή ή καταγγελιών για κλοπές, αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία για τους ιδιοκτήτες των πολύτιμων αντικειμένων που πλέον βγαίνουν σε δημοπρασία τον τρέχοντα μήνα και για την ώρα η LIFO αναμένει απάντηση από την διευθύντρια των Sotheby’s στο Λονδίνο κυρία Gauri Agarwal.
Παρά τη δραστήρια παρουσία του οίκου δημοπρασιών στα social media και τη συνέπεια με την οποία παρουσιάζει και προωθεί τις σημαντικότερες δραστηριότητες του στην επίσημη ιστοσελίδα του, τη δημοπρασία της 25ης Μαΐου πρέπει να την αναζητήσει κανείς στη λίστα των λοιπών δημοπρασιών που διεξάγονται τόσο σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη, όσο και στα άλλα σημεία του πλανήτη που εκπροσωπείται ο Sotheby’s. Και πάλι σε αυτή την υποσελίδα του επίσημου site χρειάζονται ακριβώς 62 λέξεις (!) για να περιγραφεί το εύρος της συλλογής των αντικειμένων που θα βγουν στο σφυρί.
Σε ένα μικρό κείμενο των Sotheby’s για την δημοπρασία, αναφέρεται ότι «το όνομα του Αλέξανδρου Ιόλα αντανακλά τη γνώση της σύγχρονης αγοράς της Τέχνης, η οποία τον αναγνωρίζει ως οραματιστή έμπορο και ως πρωτοπόρο της παγκόσμιας αγοράς τέχνης της εποχή του. Από το 1945 έως το 1976 [ο Ιόλας] φιλοξένησε πολλές εκθέσεις καλλιτεχνών, όπως οι Μαξ Ερνστ, Ρενέ Μαγκρίτ, Δωροθέα Τάννινγκ και αργότερα τους Άντι Ουόρχολ, Νίκι Ντε Σεν Φαλ, Τάκις και Λαλάν στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη, στη Γενεύη, στη Ρώμη, στη Μαδρίτη και στην Αθήνα».
Δεδομένου του αιώνιου αινίγματος για το τι απέγινε η πολύτιμη οικοσκευή του μαικήνα της Τέχνης, όταν εκείνος πέθανε και δεδομένου του σκανδάλου της καταλεηλάτησης της πολυτελούς έπαυλής του στην Αγία Παρασκευή και καταγγελιών για κλοπές, αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία για τους προηγούμενους ιδιοκτήτες των πολύτιμων αντικειμένων που πλέον βγαίνουν σε δημοπρασία τον τρέχοντα μήνα και για την ώρα η LIFO αναμένει απάντηση από την διευθύντρια των Sotheby’s στο Λονδίνο κυρία Gauri Agarwal.
Niki de Saint Phalle, σχέδιο για αφίσα, 1974. Τιμή εκκίνησης: 2.000 — 3.000 βρετανικές λίρες.
Θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η απάντηση του οίκου για τα επί μέρους στοιχεία της προέλευσης αυτών των αντικειμένων, καθώς βάσει των ερευνών, των ρεπορτάζ και των όσων έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα προηγούμενα χρόνια, πρακτικά ελάχιστα πράγματα αξίας από την περίφημη συλλογή Ιόλα χάθηκαν ή εξαφανίστηκαν. Αν μάλιστα πιστέψει κανείς ανθρώπους που έζησαν στο στενό περιβάλλον του φημισμένου γκαλερίστα και εμπόρου Τέχνης, η περιουσία της βίλας Ιόλα είχε καταγραφεί με προσοχή από την αδελφή του Νίκη Στάιφελ και το σύνολό της πέρασε στα χέρια των συγγενών. Και πάλι, όμως, δεδομένης της επιθυμίας του Αλέξανδρου Ιόλου που ήθελε η περιουσία του να περάσει στα ανά τη χώρα Μουσεία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η στιγμή και η έκταση της λίστας, η οποία παρατίθεται αναλυτικά παρακάτω.
UPDATE: Πριν από λίγες μέρες το LIFO.gr έλαβε από εκπρόσωπο του οίκου την εξής απάντηση, την οποία και δημοσιεύει αυτούσια.
«Έχουμε λάβει γνώση για τα ερωτήματα που έχουν ανακύψει αναφορικά με την προέλευση ορισμένων έργων της επικείμενης δημοπρασίας, τα οποία παλαιότερα συμπεριλαμβάνονταν στη συλλογή του Αλέξανδρου Ιόλα. Υπάρχουν σημαντικές παρανοήσεις αναφορικά με την εν λόγω δημοπρασία, τις οποίες θα θέλαμε να διευκρινίσουμε. Οι πρόσφατες προτάσεις του Δήμου Αγίας Παρασκευής σχετικά με την προέλευση των έργων της προκείμενης δημοπρασίας είναι αβάσιμες και μη τεκμηριωμένες. Έχουμε απαντήσει στον δήμο, προκειμένου να διευκρινίσουμε την κατάσταση. Γνωρίζουμε ότι η Βίλα του Αλέξανδρου Ιόλα έχει χαρακτηριστεί από το 1998 ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο, αλλά θεωρούμε ότι αυτό δεν σχετίζεται με τη δική μας δημοπρασία. Επιπλέον, έχουμε πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι άλλα περιουσιακά στοιχεία έχουν κλαπεί από την Βίλα στο παρελθόν, αλλά ο Οίκος Δημοπρασιών Sotheby’s δεν θα διέθετε ποτέ κάποιο περιουσιακό στοιχείο για πώληση, σε περίπτωση που διατηρούσε οποιαδήποτε αμφιβολία αναφορικά με την προέλευσή του. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να αποκαλύπτουμε λεπτομέρειες για τους πωλητές μας χωρίς τη συγκατάθεσή τους, λόγω των υποχρεώσεων εχεμύθειας και εμπιστευτικότητας που διατηρούμε απέναντι σε όλους τους πελάτες μας. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η κυρία Gauri Agarwal, μέλος του Sotheby’s Private Client Group της Ινδίας, δεν εμπλέκεται στην εν λόγω δημοπρασία, και στη παρούσα φάση βρίσκεται σε άδεια μητρότητας».
Giorgio de Chirico, La Sponda Misteriosa, 1968. Τιμή: 500 — 700 βρετανικές λίρες.
Andy Warhol, Alexander The Great, 1982. Υπολογίζεται: 35,000 — 50,000 βρετανικές λίρες.
Pablo Picasso , Femme regardant par la Fenêtre, 1959. Υπολογίζεται: 12.000 — 18.000 βρετανικές λίρες.
Pablo Picasso, L’ÉTREINTE II, 1963. Τιμή: 8,000 — 12,000 βρετανικές λίρες.
Niki de Saint-Phalle, Le poète et sa muse, 1974. Υπολογίζεται: 35,000 — 45,000 βρετανικές λίρες.
Max Ernst, εικονογράφηση για το Le rire des poètes (ανθολογία χιουμοριστικών ποιημάτων, Παρίσι, 1969), έργο του 1968. Τιμή πώλησης: 10,000 — 15,000 βρετανικές βρετανικές λίρες.
Jean Hugo (1894 – 1984), Quinze paysages. Τιμή: 1.500 — 2.000 βρετανικές λίρες.
Max Ernst, Sirènes, si Sirènes! La race des Sirènes est probablement à disparaitre, 1968. Υπολογίζεται: 30,000 — 40,000 βρετανικές λίρες.
Carlo Ramous, Quattro racconti / Quattro incisioni, 1969. Τιμή: 600 — 800 λίρες.
Niki de Saint-Phalle, Last night I had a dream. Τιμή: 1,200 — 1,500 λίρες.
Niki de Saint-Phalle, What do you like about me? Τιμή: 1,200 — 1,500 λίρες.
Niki de Saint-Phalle, Our love was a beautiful flower. Τιμή: 1,200 — 1,500 λίρες.
Niki de Saint-Phalle, What Shall I Do? Τιμή: 1,200 — 1,500 λίρες.
Διάφοροι καλλιτέχνες, 4 αφίσες εκθέσεων ( αφίσα από έκθεση του Πανιάρα στην Iolas Jackson Gallery,αφίσα Φασιανού από την Galerie Iolas, ένα πόστερ του Max Ernst από την Alexandre Iolas και πόστερ της Niki de Saint-Phalle Les Nanas από την Galerie Iolas, με τον κατάλογο της έκθεσης του Τσόκλη από την Iolas Galerie Zoumboulakis). Υπολογίζεται: 600 — 800 βρετανικές λίρες.
Διάφοροι καλλιτέχνες, 5 αφίσες εκθέσεων ( αφίσα της Niki de Saint-Phalle Les Nanas από τη Galerie Iolas, αφίσα Φασιανού από την Alexandre Iolas, αφίσα του Γκίκα από την Iolas Galerie Zoumboulakis και αφίσα από έκθεση των Braque, Dali, Ernst, De Chirico, Leger, Mattisse, Modigliani, Picasso και αφίσα του Max Ernst από την Alexandre Iolas). Υπολογίζεται: 600 — 800 βρετανικές λίρες
O Γιόλας μπήκε στο μαρτυρολόγιο χωρίς να το πολυκαταλάβει. ΄Εχει συμβεί με αρκετούς, τόσο της Ορθοδόξου, όσο και της Ρωμαιοκαθολικής λίστας μπεάτων. Δεν είχε καμμία όρεξη να τον φάνε τα λιοντάρια. Από την αρένα (φαντάζομαι) θα ξεχώριζε τα σώματα των σκλάβων –παλαιστών ( φουλ στο μπέιμπι όιλ ) που άνοιγαν το φαντασμαγορικό σόου πριν αριβάρουν στην πίστα τα ατάιστα με τις χαίτες.
Στις κούτες με τις χρονοκάψουλες τα έχω ακόμη. Τον έσκασα τον εφηβικό τον οβολό μου στους Αυριανιστές κι εγώ. Η τραβεστί Κάλλας σε αποκαλύψεις ποταμός, κάτι κουλουβάχατα με τον Μίνω Αργυράκη, η συγχωρεμένη η Μελίνα επί του πολιτισμού της, η κυρία Ζωίτσα μετά συζύγου. ‘Ολα τα λήμματα στο λεξικό της νεότερης ελληνικής τέχνης ήταν εκεί –από το άλφα και το τσίκι τσίκι ως το πάμφτωχο ταλέντου φα, αυτό με το πουλί.
Δεν την ονειρευόταν την μπεατοποίηση τύπου Νεομάρτυρας Αλέξανδρος ο Εκκοσμικευμένοςο κύριος Γιόλας. Κάτι εκπάγλου τσόλια αγαπούσε, την ασφάλεια και τη θαλπωρή της τέχνης που πληρώνει ντούκου λάτρευε και κάτι ωραία γεράματα χωρίς ίχνος γήρατος μελετούσε.
Τον έφαγαν, τον ξέσχισαν. Το πλήθος ευχαριστήθηκε μπροκάρ πασμίνες και σινιέ ουρλιαχτά στο στόμα των λεόντων. ΄Ηταν και τα χρόνια τέτοια- ο ΄Ακης πίστευε ακόμα ότι είναι όντως ο ωραίος Μπρούμελ, τι να λέμε και τι να μην πούμε….΄Οποιος ξέρει ας μιλήσει τώρα κι όποιος δεν ξέρει ας μην μιλήσει ποτέ, θα έλεγε (ξαναφαντάζομαι ) κι ο ίδιος ο Μάρτυς. Εικοσιεφτά και σήμερα από την κοίμησή του (23 Μαρτίου 1907, Αλεξάνδρεια Αιγύπτου /8 Ιουνίου 1987, Νέα Υόρκη , λένε οι βικιπαίδειες ) και ο Γιόλας είναι έτοιμος για ένα νέο σερί επί ασπαλάθων . Η κανιβαλισμένη έπαυλη στην Αγία Παρασκευή έχει ήδη κόψει είσοδο για τη νέα γενιά πλήθους αρένας. ΄Εχει κατοίκους της περιοχής που διεκδικούν τα εφτά στρέμματα, εργολάβους , χορηγούς επικοινωνίας , τον όμιλο ΑΝΤ1, τον γλύπτη Τάκη ( συνοδευόμενο από τα κορίτσια του) , εγκαίνια, θεατρικά, μεταπτυχιακούς της ΑΣΚΤ, νεοσελέμπριτις της συμφοράς, συζύγους υπουργών με μπαγκέτα- όλα τα’χει αυτή η βίλα.
Χρυσοστόμου Σμύρνης και Δημοκρατίας ήταν η διεύθυνση κύριε Γιόλα μου –τον έρημο τον Σμύρνης τον έκαναν με τα κρεμμυδάκια ,την κακομοίρα τη Δημοκρατία την έχωσαν στο σακί με τις γάτες.
Δεν ήταν εξαρχής καλός οιωνός αυτή η διεύθυνση. Τα προσέχουμε αυτά.
Σχεδόν κανείς δεν είδε ποτέ έργα του, εκτός απ’ τον Αλέξανδρο Ιόλα. Όμως, όπως ανακαλύπτουμε σήμερα, αυτό πρόκειται σύντομα να αλλάξει
Δεν είναι έργο του μυστηριώδη καλλιτέχνη (άλλωστε κανείς, εκτός απ’ τον Ιόλα, δεν είδε ακόμα κάποιον πίνακά του), αλλά ο Μυστικός Δείπνος του Andy Warhol, εξαιτίας του οποίου ο Ιόλας ανακάλυψε ένα ακόμα σπάνιο ταλέντο
Μοιάζει με ιστορία που θα άξιζε να γυριστεί σε κινηματογραφική ταινία:
Το 1986 ο κορυφαίος Έλληνας γκαλερίστας και σημαντικός συλλέκτης έργων μοντέρνας τέχνης Αλέξανδρος Ιόλας συναντιέται για μία ακόμη φορά με τον Andy Warhol στο Factory του δεύτερου, στη Νέα Υόρκη. (Ένα χρόνο μετά θα ήταν και οι δύο νεκροί.)
Εκεί ο Ιόλας γνωρίζει κάποιον του οποίου το πραγματικό όνομα δεν γνωρίζουμε ακόμα και σήμερα, ο οποίος δεν ήταν εικαστικός -τουλάχιστον επισήμως- και βλέπει τα σχέδιά του. Εντυπωσιάζεται και θέλει να κάνει διάσημο τον άγνωστο καλλιτέχνη, θέλει να του κάνει μια έκθεση για την οποία θα συζητούσε όλος ο κόσμος της τέχνης.
Ο μεγάλος Ιόλας, στην Liberation, 1984
Δεν το κάνει ποτέ (αφού ο θάνατος τον προλαβαίνει) και ο άγνωστος καλλιτέχνης αποφασίζει να μην εκθέσει ποτέ τη δουλειά του. Λίγο πριν πεθάνει όμως, πράγμα που έγινε πριν από μόλις δέκα ημέρες, αλλάζει τη διαθήκη του και αποφασίζει να χαρίσει όλα τα έργα του στον συνεχιστή του Ιόλα και στενότερο συνεργάτη/βιογράφο του, τον Νίκο Σταθούλη.
Το LIFO.gr μίλησε με τον κύριο Σταθούλη, σύμβουλο τέχνης και πρόεδρο του Ιδρύματος Ιόλα (Fondation privée des Amis d’Alexandre Iolas) και τον συνεργάτη του Ιδρύματος, επιμελητή εκθέσεων, σύμβουλο προσωπικών συλλογών και συντηρητή ιστορικών κτιρίων Μάξιμο Στεργίου προσπαθώντας να εκμαιεύσει πληροφορίες για τον καλλιτέχνη του οποίου έργα δεν έχει δει κανείς πλην του Ιόλα – ούτε καν ο μοναδικός κληρονόμος του άγνωστου καλλιτέχνη Ν. Σταθούλης που μας γνωστοποίησε ότι θα περάσει κάποιος καιρός μέχρι να καταλογογραφηθούν τα έργα και να σταλούν απ’ τις ΗΠΑ στην Αθήνα.
Τα στοιχεία που συλλέξαμε είναι τα εξής:
F.V.
Ημερομηνία γέννησης: 11 Νοεμβρίου 1969
Ημερομηνία θανάτου : 19 Ιουλίου 2016
Τόπος γέννησης: Γενοβα, Ιταλία
Τόπος θανάτου: Νέα Υόρκη
Ο F.V. γεννήθηκε σε ένα χωριό έξω από την Γένοβα της Ιταλίας. Μεγάλωσε μέσα σε συντηρητικό περιβάλλον με την μητέρα του. Στην ηλικία των 4 χρόνων, έχασε τον πατέρα του σε ατύχημα.
Σε ηλικία 15 ετών εγκαταλείπει το σπίτι του σε μια προσπάθεια απαγκίστρωσης από το βαθιά συντηρητικό, Καθολικό σχολείο στο οποίο φοιτούσε.
Στις αρχές Ιουνίου του 1984, φτάνει στη Νέα Υόρκη κι η πόλη του δίνει τη δυνατότητα να εκφράζεται με ελευθερία, πράγμα που τον σοκάρει και τον ενθουσιάζει από την πρώτη στιγμή. Το πρωί εργάζεται στη λαχαναγορά του SoHo και το βράδυ μεθάει στα μπαρ της εποχής. Εκεί αρχίζει να γνωρίζει ανθρώπους της τέχνης και το ταξίδι στο μαγικό αυτό κόσμο αρχίζει…
Οι Keith Haring κι ο Jean-Michel Basquiat φωτογραφημένοι απ’ τον Andy Warhol. Μεθάει με τον Keith Haring, τον Jean Michel Basquiat και άλλες προσωπικότητες που διασκέδαζαν στο στούντιο/γραφείο του Andy Warhol, το ονομαστό Factory. Εκεί κάνει κρυφά και τα πρώτα του σχέδια/σκίτσα βρίσκοντας για πρώτη φορά το δικό του τρόπο έκφρασης.
Το 1986 γνωρίζει τον Αλέξανδρο Ιόλα ο οποίος βρισκόταν στο Factory για να δει την πορεία του «Μυστικού Δείπνου», του περίφημου έργου που έφτιαξε ο Warhol, μετά από παραγγελία του Ιόλα, για να παρουσιαστεί σε έκθεση στο Μιλάνο, απέναντι από τη Santa Maria delle Grazie, όπου βρισκόταν το αυθεντικό αριστούργημα του Ντα Βίντσι.
Ο κρυφός καλλιτέχνης, που τα πρωινά εργαζόταν στη λαχαναγορά του SoHo, εμπιστεύεται τον Ιόλα, και δε χάνει την ευκαιρία να δείξει, για πρώτη φορά, τα έργα του, σε έναν άνθρωπο που θαύμαζε και εκτιμούσε βαθιά.
Ο Ιόλας εκπλήσσεται από τα έργα και του υπόσχεται πως θα του κάνει την πρώτη του έκθεση και πως σύντομα όλοι θα μιλούν για αυτόν. Έπειτα ο σπουδαίος γκαλερίστας και συλλέκτης επιστρέφει στην Αθήνα όπου αρρωσταίνει βαριά και έπειτα από λίγο καιρό βρίσκεται ξανά στην Νέα Υόρκη (όχι όμως για κάποια έκθεση αλλά δυστυχώς για να αφήσει την τελευταία του πνοή).
Ο F.V πέφτει σε βαριά κατάθλιψη πιστεύοντας πως μαζί με τον Ιόλα πέθανε και η οποιαδήποτε πιθανότητα αναγνώρισης του έργου του.
Για χρόνια δεν ζωγραφίζει απολύτως τίποτα.
Κλείνεται στον εαυτό του και σύντομα γίνεται αλκοολικός.
O Αλέξανδρος Ιόλας με τον Άντι Γουόρχολ και τον Νίκο Σταθούλη στο «Factory», Νέα Υόρκη, 1985.
Το 1993, o F.V. ερωτεύεται έναν Αμερικανό. Η σχέση αυτή του δίνει τη δύναμη να αφήσει το αλκοόλ και υπό άκρα μυστικότητα 6 χρόνια μετά να πιάσει και πάλι το πινέλο. Επί χρόνια δημιουργεί χωρίς σταματημό, όμως κανένας γκαλερίστας δεν τον εμπνέει τόσο ώστε να του δείξει τη δουλειά του. Για χρόνια εργάζεται ως ιδιωτικός υπάλληλος για το βιοπορισμό του. Όμως το πάθος του για την τέχνη παραμένει αμείωτο.
Η σχέση του περνάει κρίση, και το 2003 τελειώνει οριστικά. Από εκείνη τη περίοδο και μετά δημιουργεί τα πιο εντυπωσιακά του έργα και συνεχίζει να ζωγραφίζει ακατάπαυστα. Επηρεασμένος από τους πρώτους καλλιτέχνες που γνώρισε και είχε ως πρότυπα σε όλη την διάρκεια της ζωής του φτιάχνει έργα με χαρακτηριστικό στοιχείο το δικό του ανθρωπάκι το οποίο ίσως να αποτελεί και το πορτραίτο του.
Φτάνουμε στο σήμερα. Σε ηλικία 46 χρόνων εμφανίζει καρκίνο στο συκώτι, και λίγους μήνες μετά, τον Ιούλιο του 2016 αφήνει στην οικία του στην Νέα Υόρκη την τελευταία του πνοή.
Έργα του δεν παρουσιάστηκαν πότε.
Άφησε όμως μια διαθήκη στην οποία μοναδικός κληρονόμος και συνεχιστής του έργου του είναι ο στενότερος συνεργάτης – βιογράφος του Ιόλα, του ανθρώπου που εμπιστεύτηκε όσο κανέναν άλλο, ο Ν. Σταθούλης.
Περιμένοντας τους προσεχείς μήνες να δούμε επιτέλους τα έργα του F.V. για να καταλάβουμε γιατί εντυπωσίασαν τόσο πριν από 30 χρόνια τον Ιόλα, παρουσιάζουμε σε αποκλειστικότητα στο LIFO.gr την τελευταία του επιστολή, με την οποία επικοινώνησε με τον, ανυποψίαστο μέχρι τότε, μοναδικό κληρονόμο του στην Ελλάδα.
Πορτραίτο του Ιόλα από τον Άντι Γουόρχολ
Τα τελευταία λόγια του F.V.:
«Νίκο, εσύ είσαι ο άνθρωπος που ο Αλέξανδρος Ιόλας πίστεψε πως μπορείς να τον κρατήσεις αθάνατο. Ο μοναδικός άνθρωπος που είδε και σεβάστηκε τα έργα μου ήταν ο Αλέξανδρος Ιόλας. Και τώρα με το πλήρωμα του χρόνου μπορώ να σου εκμυστηρευτώ αυτές τις πληροφορίες.
Δυστυχώς κανείς σ’ αυτήν τη πόλη δεν είναι όπως ήταν εκείνος. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να τον ακολουθήσω, και με την σειρά μου να εμπιστευτώ και εγώ εσένα.
Τα 236 έργα μου. Τα πάθη μιας ολόκληρης ζωής αποτυπωμένα πάνω στους καμβάδες μου. Μαζί με τα έργα θα βρεις και τον catalogue raissone. Μόνο σου ζήτω μια χάρη. Ποτέ μην αποκαλύψεις το πραγματικό μου όνομα. Θέλω όλοι να θυμούνται τον F.V ακριβώς όπως έζησε: Έναν βαρετό ιδιωτικό υπάλληλο και ένα σωστό μέθυσο. Όσο για εσένα, που ξέρεις όλη την αλήθεια, σου ζήτω να κάνεις παγκοίνως γνωστό το έργο μου.
Και ξέρεις κάτι… ονόμασέ με Azazel.
Άλλωστε όλοι έχουμε έναν δαίμονα μέσα μας.
Αυτός με βασάνιζε σ’ όλη μου τη ζωή. Μπορεί να πάρει επάξια και τη δόξα μου.
Νίκο σε φιλώ, και να θυμάσαι μην αφήνεις του δαίμονες να σε καθυποτάξουν. Είναι μαρτύριο η ζωή του καλλιτέχνη.
Μετά το αποκαλυπτικό δημοσίευμα του LIFO.gr, ο δήμαρχος Γιάννης Σταθόπουλος παρεμβαίνει πριν τη δημοπρασία της 25ης Μαϊου
Ένα από τα περιουσιακά στοιχεία του Ιόλα που θα δημοπρατηθούν στους Sotheby’s και προέρχεται από άγνωστη πηγή. Ο οίκος δημοπρασιών, αν και έχει δεσμευθεί ότι θα απαντήσει σχετικώς, μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει κάποιο σχόλιο
Να αποσυρθούν τα 155 έργα τέχνης και πολύτιμα αντικείμενα της σπάνιας και για πολλά χρόνια εξαφανισμένης συλλογής του Αλέξανδρου Ιόλα, που πρόκειται να βγουν σε δημοπρασία, την Πέμπτη 25 Μαΐου, ζητάει από τον οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο, ο Δήμαρχος Αγίας Παρασκευής Γιάννης Σταθόπουλος, μέχρι να διερευνηθεί η καταγγελία για κλοπή τους. Ο Δήμαρχος στη σχετική επιστολή του προς τους Sotheby’s ζητάει επίσης τη γνωστοποίηση στοιχείων των φερόμενων ως ιδιοκτητών των προς δημοπρασία έργων τέχνης. Το πλήρες περιεχόμενο της επιστολής του Δημάρχου έχει ως εξής:
O δήμαρχος Αγίας Παρασκευής Γιάννης Σταθόπουλος
«Αξιότιμε/ η κύριε /κυρία, Κατ’ αρχήν, σας ενημερώνουμε ότι η οικία του Αλεξάνδρου Ιόλα («Βίλλα Ιόλα»), στην Αγία Παρασκευή Αττικής, προάστιο της Αθήνας, όπου φυλασσόταν και εκτίθετο η συλλογή των έργων τέχνης του, έχει χαρακτηρισθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, το έτος 1998, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Με βάση τα καταγγελλόμενα στο Δήμο Αγίας Παρασκευής, έχει υποβληθεί μήνυση κατά αγνώστων ενώπιον των Εισαγγελικών Αρχών για κλοπή έργων τέχνης και αντικειμένων που φέρεται ότι βγαίνουν σε δημοπρασία. Παρακαλούμε να μας γνωστοποιήσετε εγγράφως τα στοιχεία των φερόμενων ως ιδιοκτητών των προς δημοπρασία έργων και αντικειμένων. Επιπροσθέτως, παρακαλούμε όπως αποσύρετε τα ως άνω έργα τέχνης μέχρι να διερευνηθεί από την Ελληνική Αστυνομία και τις Εισαγγελικές Αρχές σε συνεργασία με εσάς η ως άνω αναφερόμενη υπόθεση κλοπής τους
Παρακαλούμε να μας γνωστοποιήσετε εγγράφως τα στοιχεία των φερόμενων ως ιδιοκτητών των προς δημοπρασία έργων και αντικειμένων. Επιπροσθέτως, παρακαλούμε όπως αποσύρετε τα ως άνω έργα τέχνης μέχρι να διερευνηθεί από την Ελληνική Αστυνομία και τις Εισαγγελικές Αρχές σε συνεργασία με εσάς η ως άνω αναφερόμενη υπόθεση κλοπής τους. Το παρόν κοινοποιείται στο Υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να προβεί στις δέουσες ενέργειες».
Σημειώνουμε ότι στη μακρά λίστα της δημοπρασίας συμπεριλαμβάνονται έργα μεγάλων καλλιτεχνών όπως οι Πικάσο, Ντε Κίρικο, Ουόρχολ, Ντε Σεντ Φαλ, Μπράουνερ, Ματίς, Ερνστ, Τάκις, Πανιάρας, Ακριθάκης, Καρδαμάτης, προσωπικά αντικείμενα και κοσμήματα, αλλά και έπιπλα, χαλιά, ασημένια σερβίτσια, μπιμπελό και καθρέφτες. Δεδομένων των πολλών ερωτημάτων για την τύχη των αντικειμένων της βίλας Ιόλα στην Αγία Παρασκευή, αλλά και των καταγγελιών για κλοπή η απάντηση του οίκου στο ερώτημα του Δημάρχου για τα επί μέρους στοιχεία της προέλευσης των προς δημοπράτηση αντικειμένων αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ας σημειωθεί ότι το θέμα ανακίνησε πριν από μερικές μέρες το Lifo,gr, αναμένοντας ακόμη μία απάντηση από τον γνωστό οίκο δημοπρασιών στο Λονδίνο, κυρίως για το θέμα της προέλευσης των αντικειμένων της συλλογής…
Ένα από τα έργα του Ιόλα που θα δημοπρατηθούν στους Sotheby’s και προέρχεται από άγνωστη πηγή. Ο οίκος δημοπρασιών, αν και έχει λάβει σχετική ερώτηση για την προέλευση και τους ιδιοκτήτες των αντικείμενων που θα βγουν σε δημοπρασία, μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει κάποιο σχόλιο
Μετά το αποκαλυπτικό δημοσίευμα του LIFO.gr ο δήμαρχος Αγίας Παρασκευής, Γιάννης Σταθόπουλος μιλά για το αίτημα απόσυρσης προς τον οίκο δημοπρασιών και όσα σχεδιάζει να κάνει η δημοτική αρχή.
Εν γνώσει της υπουργού Πολιτισμού, Λυδίας Κονιόρδου και σε συνεννόηση μαζί της, απεστάλη την Τρίτη και προς τον οίκο δημοπρασιών Sotheby’s στο Λονδίνο η κατεπείγουσα επιστολή του Δήμου Αγίας Παρασκευής για την απόσυρση από δημοπρασία που θα διεξαχθεί σε λίγες μέρες, λίστας πολύτιμων αντικειμένων της περίφημης συλλογής Ιόλα.
Ο δήμαρχος Αγ. Παρασκευής Γιάννης Σταθόπουλος
Όπως αποκάλυψε στο LIFO.gr ο Δήμαρχος, Γιάννης Σταθόπουλος, το γεγονός ότι ανάμεσα στα 155 τεμάχια της λίστας φιγουράρουν και αντικείμενα, τα οποία εδώ και χρόνια είχαν δηλωθεί ως κλαπέντα –από τις ληστρικές επιθέσεις στη Βίλλα Ιόλα στην Αγία Παρασκευή- καθιστά ακόμη πιο επιτακτική μία απάντηση από τους αρμόδιους του οίκου, για την προέλευση τους και τους πρότερους ιδιοκτήτες τους, που μετά την 25η Μαΐου, θα βρίσκονται κατά εκατομμύρια βρετανικές λίρες πλουσιότεροι.
Μεταξύ αυτών των αντικείμενων και οι περίφημες στήλες Τοσκάνης, οι οποίες, βάσει των εκτιμήσεων των ανθρώπων του Sotheby’s υπολογίζεται ότι θα «χτυπήσουν» από 4.000 έως 6.000 βρετανικές λίρες, καθώς και ο μαρμάρινος λέοντας που αποσπάστηκε από την έπαυλη, που εκτιμάται ότι θα αγγίξει τις 2.000 με 3.000 βρετανικές λίρες.
«Χωρίς να έχουμε λάβει ακόμη καμία απάντηση από τον οίκο, άλλωστε μόλις προχθές απεστάλη το αίτημα μας και κατόπιν του δικού σας δημοσιεύματος και της έκτασης που πήρε στον Τύπο, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ή να κάνουμε εικασίες για τους ιδιοκτήτες αυτών των αντικειμένων. Ωστόσο, εγώ ο ίδιος μπορώ να πω ότι μέχρι το τέλος, ακόμη και με όλη αυτή την κακοποίηση σε όλη την έκταση του εσωτερικού της έμπαινε κόσμος κάτι για να αποσπάσει. Μέχρι προ δεκαετίας ακόμη που είχα βρεθεί στο υπόγειο της βίλας, εκεί που βρισκόταν η μνημειώδης γκαρνταρόμπα του Αλέξανδρου Ιόλα, ακόμη και όταν είχε γεμίσει με νερά, είχε βρεθεί ότι είχαν αφαιρέσει το εσωτερικό της. Και βιβλία, ακόμη και κατεστραμμένα είχαν πάρει», λέει ο κ. Σταθόπουλος.
Ο ίδιος θυμάται –και γι’ αυτό εικάζει ότι τα χέρια στα οποία ανήκαν προηγουμένως αυτά τα αντικείμενα ίσως να ήταν και συγγενικά- πριν από χρόνια τις κουβέντες του με τον πρώην δήμαρχο Αγίας Παρασκευής, Λεονάρδο Χατζηανδρέου να του αφηγείται τον τρόπο με τον οποίο μετά τον θάνατο του μαικήνα των τεχνών, είχε εισβάλλει στο γραφείο του η αδελφή του Ιόλα, Νίκη Στάιφελ, δίνοντας του ένα κουτί και αναφέροντάς του με μνημειώδες ύφος: «Εδώ βρίσκεται η στάχτη του Γιόλα (sic)». Όμως, όπως αναφέρει, ακόμη και αυτή η μακρά λίστα δεν είναι παρά ένα τμήμα μόνο των αντικειμένων που βγήκαν –με κανονικό πλιάτσικο- εκείνο τον καιρό από την έπαυλη, γεγονός που σημαίνει ότι ίσως η δημοπρασία των επόμενων ημερών να είναι μόνο η αρχή.
Εδώ και καιρό, μετά από οδηγίες της πολεοδομίας και μηνύσεις κάπως έχει περιφραχθεί η έκταση, στην οποία κάποτε δέσποζε το αρχοντικό του Ιόλα. Στις 7 Ιουνίου –οπότε και συμπληρώνονται 30 χρόνια από τον θάνατό του, η δημοτική αρχή ετοιμάζει εκδηλώσεις και όπως εξηγεί ο κ. Σταθόπουλος βρίσκεται σε καλό δρόμο για την εξαγορά της έκτασης, με στόχο στην πορεία να αξιοποιηθεί με τρόπο που κάπως, έστω στο ελάχιστο, να εκπληρώνει την τελευταία επιθυμία του ιδιοκτήτή της. Να δημιουργηθεί, δηλαδή, ένας χώρος που θα τιμά την αγάπη του για τις τέχνες και τους ανθρώπούς τους. Ενδεχομένως, κι αν μέχρι τότε υπάρξουν εξελίξεις μετά το αίτημα απόσυρσης των αντικειμένων από τη δημοπρασία, με κάποια από τα αντικείμενα αυτά να κάνουν την αρχή, στην αναβίωση, έστω και κατ’ ελάχιστο, εκείνου που κάποτε υπήρξε αυτή η έπαυλη.
Μέχρι τότε –ίσως- έχουν προκύψει από τον οίκο δημοπρασιών Sotheby’s μερικές ικανοποιητικές απαντήσεις για τον τρόπο με τον οποίο τα αντικείμενα αυτά περιήλθαν στη διάθεσή του και εφ’ όσον βάσει των μαρτυριών και των νομικών κινήσεων της δημοτικής αρχής, τουλάχιστον δύο από τα αντικείμενα αυτά φέρονται ως προϊόντα κλεπταποδοχής….
Ο Δήμος Αγίας Παρασκευής παρουσιάζει την παράσταση «Alexandre Iolas, The Last Supper» του Χριστόφορου Αντωνιάδη βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Σταθούλη «Ιόλας» για τρεις μόνο παραστάσεις 18-19-20 Σεπτεμβρίου 2020 στη Βίλα του Ιόλα.
Ιούνιος 2014.
Η εγκαταλελειμμένη Βίλα Ιόλα ανοίγει, υπό την αιγίδα του Δήμου,για πρώτη φορά τις πύλες της στο κοινό έπειτα από 27 ολόκληρα χρόνια. Τα φώτα του σπιτιού ξανανάβουν και η παράσταση «Alexandros Iolas» για τη ζωή και το έργο του διάσημου μαικήνα της τέχνης, πραγματοποιείται στην κεντρική σάλα. Η αίθουσα γεμίζει ασφυκτικά για τέσσερις ημέρες. Ακολουθούν οι sold out παραστάσεις, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (2015), στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2017) και στον προαύλιο χώρο της Βίλας Ιόλα (2018).
Σεπτέμβριος 2020.
Η Βίλα Ιόλα ανήκει πια στον Δήμο της Αγίας Παρασκευής. Οι εργασίες για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού κοσμήματος θα αρχίσουν σύντομα. Προτού λοιπόν ηχήσουν τα κομπρεσέρ και τα τρυπάνια, ο Δήμος αποφάσισε να αποχαιρετήσει την τωρινή μορφή του σπιτιού και να γιορτάσει το ξεκίνημα της νέας εποχής για τη Βίλα Ιόλα με την πραγματοποίηση μιας ολοκαίνουριας παράστασης για τον Αλέξανδρο Ιόλα, με τίτλο, «Alexandre Iolas, The Last Supper».
Βράδυ.
Ένα μοναστηριακό τραπέζι στον κήπο με φόντο τις υστεροβυζαντινές κολώνες και τις επιτύμβιες πλάκες. Ο Ιόλας οικοδεσπότης ενός σουρεαλιστικού δείπνου που παραθέτει σε ανθρώπους που σημάδεψαν τη διαδρομή του ( Κοτοπούλη, Μαξ Έρνστ, Γκάρμπο, Νουρέγιεφ, Θεοδώρα Ρούσβελτ, Γουόρχολ, Κοκτώ, Νίκη Στάϊφελ) αλλά και σε στιγμές της ζωής του, που έγραψαν πάνω του ανεξίτηλα.
Πρόσωπα και γεγονότα καταλαμβάνουν τις 12 καρέκλες.
Αποκαλύψεις, κρυμμένα μυστικά και πράξεις που άλλαξαν το ρου της τέχνης. Χωρίς φόβο και με άπλετο πάθος.
Ο Μυστικός Δείπνος του Άντι Γουόρχολ, το τελευταίο έργο που δημιούργησε πριν το θάνατο του, αλλά και το τελευταίο έργο που οραματίστηκε και παρήγγειλε ο Ιόλας πριν το δικό του θάνατο, ζωντανεύει.
Ο Αλέξανδρος Ιόλας ήταν ένας παγκοσμίου φήμης γκαλερίστας με τεράστια αποδοχή στον χώρο της τέχνης. Ντε Κίρικο, Πικάσο, Μαρξ Ερνς, Τσαρούχης, είναι μερικοί από τους καλλιτέχνες που ανέδειξε στην πολυετή καριέρα του ο δαιμόνιος Έλληνας….
Ήταν ο άνθρωπος που ανακάλυψε τον Άντι Γουόρχολ και τον εκτόξευσε στην κορυφή… Η εικόνα του στην Ελλάδα όμως τσαλακώθηκε τη δεκαετία του 1980, όταν βρέθηκε στο επίκεντρο ενός σκανδάλου που έγινε πρωτοσέλιδο και οδήγησε τελικά στην κατάρρευσή του.
O γκαλερίστας κατηγορήθηκε για αρχαιοκαπηλία και έμπλεξε σε μια σκληρή δικαστική περιπέτεια. Ο πρώην συνεργάτης του και τραβεστί, με το ψευδώνυμο «Μαρία Κάλλας» τον διέσυρε στον τύπο, καταγγέλλοντας τον για ερωτικά όργια και χρήση ναρκωτικών.
Ο Ιόλας γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και με συστατική επιστολή του Καβάφη, ήρθε στην Αθήνα, όπου γνωρίστηκε με τον Σικελιανό, τον Μητρόπουλο και τον Παλάμά.
Στη συνέχεια έφυγε για το εξωτερικό όπου έγινε κορυφαίος χορευτής, αλλά εγκατέλειψε το μπαλέτο. Όταν ανακάλυψε ένα έργο του άγνωστου τότε Ντε Κίρικο, αποφάσισε να γίνει έμπορος τέχνης.
Έτσι ξεκίνησε μια λαμπρή καριέρα που θα τον έφερνε παγκοσμίως στην κορυφή της τέχνης. Μέσα σε λίγα χρόνια άνοιξε πέντε γκαλερί σε όλες τις γωνιές του κόσμου, που έγιναν γνωστές και συγκέντρωναν την αφρόκρεμα του καλλιτεχνικού, πολιτικού και επιχειρηματικού κόσμου.
Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο της Μαργκότ Φοντέιν, η οποία απευθυνόμενη στη Τζάκι Κένεντι το 1968 είπε: «Το να βρίσκεσαι στη Νέα Υόρκη και να μην επισκεφτείς την γκαλερί του Ιόλα είναι σαν να βρίσκεσαι στην Ελλάδα και να μην επισκεφτείς τον Παρθενώνα»…
Η βίλα της Αγίας Παρασκευής…
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή ένα μεγαλόπνοο σχέδιο. Τη δημιουργία του «χωριού των καλλιτεχνών» στην τεράστια έκταση που του ανήκε στην Αγία Παρασκευή. Έτσι έχτισε την περίφημη βίλα των 2000 τετραγωνικών μέτρων, που σύντομα μετατράπηκε σε σημείο αναφοράς του διεθνούς τζετ σετ.
Διάσημα ονόματα από το χώρο της τέχνης, της πολιτικής και της υψηλής κοινωνίας επισκέπτονταν συχνά τον Ιόλα στο «ανάκτορό» του. Τοίχοι από μάρμαρο, πόρτες από χρυσάφι, αρχαίες κολώνες από τη Ραβέννα και 10.000 έργα τέχνης αμύθητης αξίας διακοσμούσαν τη βίλα.
Ο Ιόλας δεν προόριζε τη βίλα απλά για σπίτι του, αλλά για ένα μουσείο που θα φιλοξενούσε έργα και ανθρώπους από το χώρο της παγκόσμιας τέχνης. Γι’ αυτό στη βίλα υπήρχαν δωμάτια με ξεχωριστό θέμα το καθένα, όπως το δωμάτιο Βυζαντινού πολιτισμού, το δωμάτιο του Άντυ Γουόρχολ και άλλα…
Το τέλος του διάσημου γκαλερίστα και η λεηλασία στη βίλα του…
Ο Αλέξανδρος Ιόλας φεύγει από τη ζωή στις 8 Ιουνίου του 1987 από την αρρώστια του AIDS, εξαντλημένος από τον διασυρμό που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Τελευταία του επιθυμία ήταν να δωρίσει την αμύθητη συλλογή του στο ελληνικό κράτος, κάτι που δεν εκπληρώθηκε ποτέ. Όταν πέθανε, μαζί του χάθηκαν και 10.000 πολύτιμα έργα τέχνης.
Η βίλα που κάποτε είχε φιλοξενήσει τα μεγαλύτερα ονόματα της τέχνης και του πολιτισμού, πλέον έχει ερημώσει. Το όνειρο του Αλέξανδρου Ιόλα ήταν να δωρίσει στο ελληνικό κράτος αυτό το μουσείο που τόσο αγάπησε.
Το ελληνικό κράτος αρνήθηκε την προσφορά του και ο θησαυρός του Ιόλας χάθηκε. Ληστείες, καταστροφές και λεηλασία είναι οι λέξεις που περιγράφουν ό,τι συνέβη σε ένα κτίσμα, που θα μπορούσε να είναι θησαυροφυλάκιο του πολιτισμού….
Εμείς βρεθήκαμε στο Κοντόπευκο, μία από τις συνοικίες της Αγίας Παρασκευής και σας παρουσιάζουμε το κτήμα Ιόλα, έκτασης 7 περίπου στρεμμάτων, στην οδό Δημοκρατίας 6-8, με όψεις στις οδούς Χρυσοστόμου Σμύρνης, Δημοκρατίας και Ομήρου όπως είναι σήμερα.
Είσοδος στο κτήμα από την οδό Δημοκρατίας
Με την είσοδο μας στο κτήμα, αντικρίζουμε έναν υπέροχο κήπο με πυκνή βλάστηση, γεμάτο από κυπαρίσσια, πεύκα, ελιές και λεύκες. Πλακόστρωτο, με κίονες που θυμίζουν άλλες εποχές… Δωρικές κολόνες στον κήπο…
Ο μεγάλος αυτός άνθρωπος της Τέχνης επέλεξε να εγκατασταθεί εδώ στα μέσα της δεκαετίας του ’60, όταν αποφάσισε να αφήσει τα μητροπολιτικά κέντρα του κόσμου για να ριζώσει στα άγνωστα αυτά χώματα της ανατολικής Aθήνας. Mοιάζει περίεργη η επιλογή του.
Ίσως όμως θα πρέπει να σκεφτούμε την Aγία Παρασκευή εκείνα τα χρόνια, τον εξοχικό της αέρα και την ηρεμία που ακόμα φωλιάζει στις πιο αποκεντρωμένες της γειτονιές.
Ίσως αυτό ακριβώς επιζητούσε ο Aλέξανδρος Iόλας, αφήνοντας πίσω την οχλοβοή του Λονδίνου και της Nέας Yόρκης, τα θορυβώδη πάρτι, ένα ησυχαστήριο στον πιο άγνωστο δρόμο, σε μια τοποθεσία που θα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της μαγείας της αττικής γης.
Στον κήπο είδαμε πολλά βάθρα που, κάποτε φιλοξενούσαν αγάλματα μεγάλων καλλιτεχνών
Kαι τώρα ακόμη ο ήσυχος αυτός δρόμος του Kοντόπευκου της Aγίας Παρασκευής δεν έχει αλλάξει, όμως το σπίτι αυτό ρημάζει έκθετο όλα αυτά τα χρόνια και η γειτονιά έχει πλήρως αστικοποιηθεί…
Κίονες με το λιοντάρι και τον κριό, που είχε φέρει ο Ιόλας από την Ραβέννα της Ιταλίας και οι οποίοι στηρίζουν το προστατευτικό στέγαστρο της εισόδου. Όλοι οι χώροι του σπιτιού ήταν επενδεδυμένοι με μάρμαρο Ραβέννας και Πεντέλης.
Μπαίνοντας στο εσωτερικό της βίλας..
Από μια ανοιχτή πόρτα, μπαίνουμε απ’ευθείας στην κουζίνα της βίλας και αντικρίζουμε τα πρώτα σημάδια καταστροφής
Η κουζίνα της βίλας κατεστραμμένη
Δεξιά ένας διάδρομος με ένα μαρμάρινο μεγάλο τραπέζι
Προχωρώντας και από δεξιά, μερικά σκαλοπάτια μας οδηγούν στα δωμάτια του ισογείου
Το ισόγειο τεράστιο μαρμάρινο εντυπωσιακό…
Ανεβαίνουμε τις σκάλες που οδηγούν στον όροφο…
Και φτάνουμε στο μεγάλο σαλόνι του ορόφου
Ότι έχει απομείνει από την βιβλιοθήκη
Το άλλοτε εντυπωσιακό κεντρικό μπάνιο
Οι σκάλες που οδηγούν στην ταράτσα της βίλας
Το υπόγειο…
Γύρω από το κτήμα δεν είδαμε παρά πολυκατοικίες.
Ίσως να είναι και από τα λίγα κομμάτια που θυμίζουν εκείνη την παλιά εποχή, την εξοχή που υπήρχε εκεί. Τι θα συμβεί όμως αν κι αυτή γίνει ένας σωρός μοντέρνα τσιμέντα;
Οι φήμες…
Το σπίτι του Αλέξανδρου Ιόλα, που εδώ και πολλά χρόνια παραμένει εγκαταλελειμένο και έρημο, κρύβοντας μία τεράστια ιστορία.
Αρκετοί που το έχουν επισκεφθεί, ισχυρίζονται πως έχουν έρθει αντιμέτωποι, με φαινόμενα που δεν μπορούν να εξηγήσουν, ενώ δεν είναι και λίγοι αυτοί που κατάφεραν να αποτυπώσουν κάτι παράξενο, στις φωτογραφικές τους μηχανές…
Οι σημαντικότερες στιγμές της αμφιλεγόμενης και συνάμα επιδραστικής προσωπικότητας που πέθανε σαν σήμερα, το 1987.
Έχουν περάσει 33 χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου Ιόλα, ενός ανθρώπου που πέρασε από την ελληνική δημόσια ζωή, προκαλώντας τρομερή χλαπαταγή, απορρίφθηκε από την κυρίαρχη λογική, μυθοποιήθηκε από κάποιους, λαβώθηκε ανεπανόρθωτα από τον Τύπο, αγνοήθηκε από την πολιτεία κι έφυγε βαθιά απογοητευμένος από τους συμπατριώτες του.
Μια σημαντική προσωπικότητα της διεθνούς εικαστικής σκηνής που επηρέασε και εν μέρει καθόρισε τη σύγχρονη τέχνη και που οφείλαμε να του αποδώσουμε ανάλογες τιμές. Αντ’ αυτού, πολεμήθηκε λυσσαλέα.
Αλεξανδρινός, άφησε στα δεκαοκτώ του, το 1926, την οικογένειά του, παίρνοντας μαζί του δέκα χρυσές λύρες, τρεις συστατικές επιστολές του Κωνσταντίνου Καβάφη (για τον Παλαμά, τον Σικελιανό και τον Μητρόπουλο), μια υπέρμετρη φιλοδοξία και όνειρα μεγαλείου.
Τι ήθελε να γίνει δεν ήξερε πραγματικά: πιανίστας ίσως ή χορευτής. Η δεσποτική του γιαγιά τού είχε πει: «Πήγαινε στη Γερμανία ή τη Γαλλία, ποτέ στην Ελλάδα». Το ένστικτό της για την πατρίδα θα επαληθευόταν οικτρά μισό αιώνα αργότερα. Όμως, ο Κωνσταντίνος Κουτσούδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, ήθελε ν’ αποδράσει και ν’ ανοίξει τα φτερά του για να πετάξει όσο πιο μακριά γινόταν.
Μερικοί τίτλοι των εφημερίδων, ήταν: «Ο σάπιος Ιόλας και η σαπίλα των άλλων», «Υψηλή σαπίλα: Ασέλγειες και ναρκωτικά», «Καλός κόσμος και υπόκοσμος στην αγκαλιά του Ιόλα», «Γνωστοί Αθηναίοι σε όργια του Ιόλα. Παραπέμπονται για πορνεία – παιδεραστία». Ποιοι υπέγραφαν τα ρεπορτάζ; Εκτός από τον Μάνο Χάρη, ο Αιμίλιος Λιάτσος, η Αγγελική Νικολούλη, ο Άρης Πορτοσάλτε, ο Θοδωρής Δρακάκης αλλά και ο Γιώργος Μαύρος.
Οι απόπειρες του πατέρα του να τον φέρει πίσω και να γίνει βαμβακέμπορος δεν καρποφόρησαν. Η ζωή στην Αθήνα είχε μια γοητευτική ελευθερία. Άλλωστε ανήκε ήδη, ως προστατευόμενος, σε έναν κύκλο ξεχωριστό. Συναναστρεφόταν την Κοτοπούλη, ο Σικελιανός τον προετοίμαζε για τις Δελφικές Γιορτές και η Νέλλη Σεραϊδάρη τον φωτογράφιζε να χορεύει στον Παρθενώνα.
Αλλά σύντομα θ’ αποδρούσε ακόμα πιο μακριά. Έτσι βρέθηκε, εν έτει 1929, στο Βερολίνο, αυτήν τη φορά με μια επιστολή του Δημήτρη Μητρόπουλου προς τον σκηνογράφο της όπερας Πάνο Αραβαντινό.
Eκπάγλου καλλονής, πανέξυπνος, ταλαντούχος, κοσμοπολίτης, δεν χρειάστηκε πολύ για ν’ αναδειχτεί. Θριάμβευσε σχεδόν από την πρώτη στιγμή ως πρώτος χορευτής, απολαμβάνοντας συγχρόνως όλη εκείνη την τρέλα και την ελευθεριότητα του Μεσοπολέμου.
Η άνοδος του ναζισμού τον ανάγκασε σε νέο φευγιό για το Παρίσι, το οποίο θεωρούνταν διεθνές κέντρο του χορού. Εκεί συνδέθηκε με τον Πωλ Βαλερύ, ο οποίος τον επηρέασε καθοριστικά στον τρόπο σκέψης του, αλλά και με τον Αντρέ Μπρετόν, τον θεωρητικό του σουρεαλισμού. Αναπόφευκτα ήρθε σε επαφή με την τέχνη και τον μοντερνισμό.
Μια μέρα του 1931, περνώντας έξω από μια γκαλερί, έμεινε ενεός μπροστά σε έναν πίνακα του Ντε Κίρικο. Μπήκε μέσα, τον καπάρωσε και χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να τον ξεπληρώσει. Μαζί κέρδισε και τη φιλία του ελληνοτραφούς Ιταλού ζωγράφου, με τον οποίο εντρύφησε στον κόσμο του πνεύματος.
Έτσι, άρχισε να γνωρίζει τους πάντες. Τον Ραούλ Ντιφί, που του έκανε το πορτρέτο, τον Κοκτώ, τον Πικάσο, τον Μπρακ, τον Μαν Ρέι και τον Μαξ Ερνστ.
Eκπάγλου καλλονής, πανέξυπνος, ταλαντούχος, κοσμοπολίτης, δεν χρειάστηκε πολύ για ν’ αναδειχτεί. Θριάμβευσε σχεδόν από την πρώτη στιγμή ως πρώτος χορευτής, απολαμβάνοντας συγχρόνως όλη εκείνη την τρέλα και την ελευθεριότητα του Μεσοπολέμου.
Το 1940 συνδέθηκε με τη Θεοδώρα Ρούσβελτ, εγγονή του Αμερικανού Προέδρου, η οποία τον «βάφτισε» Αλέξανδρο Ιόλα. Έστησαν ένα μπαλέτο κι έφυγαν για περιοδεία στη Βραζιλία. Έμειναν μαζί μέχρι το 1943 και λίγο μετά αποφάσισε να εγκαταλείψει τον χορό.
Με τη βοήθεια της φίλης του δούκισσας Μαρία ντε Γκραμόν άνοιξε το 1946 την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη, όπου παρουσίασε ατομικές εκθέσεις του Ρενέ Μαγκρίτ και του Μαξ Ερνστ, με τον οποίο τον συνέδεε μεγάλη φιλία και αλληλοεκτίμηση.
Το 1952 «ανακάλυψε» τον Άντι Γουόρχολ, κάνοντάς του την πρώτη έκθεση, μια σειρά εικονογραφήσεων διηγημάτων του Τρούμαν Καπότε. Από εκεί και μετά η πορεία ήταν μόνο ανοδική και θριαμβική.
Άνοιγε τη μία γκαλερί μετά την άλλη, ξεκινώντας με τη Γενεύη το 1963. Ακολούθησαν Παρίσι, Λονδίνο, Μιλάνο, Μαδρίτη, Βυρηττός. Ζει μυθιστορηματικά, ασκώντας τεράστια επιρροή στη σύγχρονη τέχνη. Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας εξηγεί: «Τη δεκαετία του ’60 δημιουργείται μια γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ και ο Ιόλας σ’ αυτό το άνοιγμα πρωταγωνίστησε σε παγκόσμια κλίμακα».
Όλα αυτά τα χρόνια δεν ξέχασε ποτέ ούτε την οικογένειά του ούτε την Ελλάδα. Κάθε καλοκαίρι το περνούσε εδώ. Γύρω στο 1950, τον καιρό που συνεργαζόταν και προσπαθούσε να επιβάλλει τον Τσαρούχη στο εξωτερικό, γνωρίστηκε με τον Πικιώνη και του ανέθεσε να του κτίσει ένα σπίτι σε μια τοποθεσία που είχε εντοπίσει ανάμεσα σε αμπελώνες στην Αγία Παρασκευή.
Στην αρχή δεν ήταν παρά μια κάμαρα κι ένας χώρος για να στεγάσει κάποια έργα που έφερε μαζί του. Σταδιακά, το σπίτι μεγάλωνε για να μπορέσει να χωρέσει ολόκληρη τη συλλογή.
Το 1940 συνδέθηκε με τη Θεοδώρα Ρούσβελτ, εγγονή του Αμερικανού Προέδρου, η οποία τον «βάφτισε» Αλέξανδρο Ιόλα.
Για κάθε νέα άφιξη ορθωνόταν κι ένα νέο τμήμα, μέχρις ότου αναδύθηκε ένα ανάκτορο που στέγαζε μια εκπληκτική συλλογή, που όμοιά της δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Ένα μοναδικό πάντρεμα αρχαίων ελληνικών, κυκλαδικών, βαβυλωνιακών αντικειμένων, ρωμαϊκών κολονών, βυζαντινών εικόνωνκαι έργα των ιδιοφυέστερων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα.
Συχνά φιλοξενούσε ινκόγκνιτο σημαντικές προσωπικότητες, ενώ ήταν σαφές ότι εκεί σκόπευε να εγκατασταθεί στα γεράματά του. Απέναντι από το δικό του έκτισε και σπίτια για τις δυο αδελφές του, τη Νίκη και την Ηρώ – με την πρώτη είχε παθολογική σχέση.
Aρχές του ’70 ξεκίνησε συνεργασία με τη γκαλερί Ζουμπουλάκη. Στην ελληνική κοινωνία ήταν γνωστός σ’ έναν μικρό κύκλο καλλιτεχνών κυρίως. Είχε προβάλει ήδη διεθνώς τη δουλειά του Τσόκλη, του Παύλου, του Ακριθάκη, του Χατζηκυριάκου-Γκίκα και του γλύπτη που θεωρούσε τον σημαντικότερο της εποχής του, τον Τάκι.
Ήξερε πολύ καλά τη Μελίνα και τον Κακογιάννη, είχε βοηθήσει στη χρηματοδότηση της Στέλλας και ήταν στενός φίλος του Ταχτσή. Δεν έκρυβε καθόλου ότι ήταν ομοφυλόφιλος -το αντίθετο, μάλιστα- και διατεινόταν ότι οι Έλληνες ήταν οι καλύτεροι εραστές του κόσμου!
Με μερικούς συνδέθηκε ιδιαιτέρως, παίρνοντάς τους μαζί του στα ταξίδια του στις μεγάλες μητροπόλεις και στα μεγάλα πάρτι της διεθνούς αριστοκρατίας.
Η ελληνική κοινωνία, συντηρητική κι εσωστρεφής, δεν γνώριζε την ύπαρξή του και σε όσους είχαν ακούσει κάτι όλα αυτά φάνταζαν εξωφρενικά κι εξωτικά. Άρχισε να γίνεται γνωστός όταν ο Ζάχος Χατζηφωτίου άρχισε να προβάλλει στον «Ταχυδρόμο», στις περίφημες σελίδες του Ίακχου, τα πάρτι του. Από τον πρώτο κιόλας καιρό έγινε απίστευτο σούσουρο.
Οι εμφανίσεις του, εκκεντρικές κι εκκωφαντικές, με μανδύες χρυσοποίκιλτους, εσάρπες, γούνες, φαντεζί πουκάμισα και ακόμα πιο τρελής έμπνευσης παπούτσια, έκαναν πάταγο.
Η χλιδή που έβγαινε προς τα έξω ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Οι εμφανίσεις του, εκκεντρικές κι εκκωφαντικές, με μανδύες χρυσοποίκιλτους, εσάρπες, γούνες, φαντεζί πουκάμισα και ακόμα πιο τρελής έμπνευσης παπούτσια, έκαναν πάταγο. Μύθοι άρχισαν να διαχέονται στην πόλη για πάρτι ανήκουστης ξετσιπωσιάς, με διασημότητες του πλούτου και του θεάματος να ζουν νύχτες ακολασίας.
Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές τον Οκτώβριο του 1981 και η Μελίνα έγινε «εφ’ όρου ζωής» υπουργός Πολιτισμού. Δυο χρόνια μετά ο Ιόλας παραχώρησε στην Όλγα Μπακομάρου μια συνέντευξη-ποταμό για τη «Γυναίκα». Και από κει άρχισε η μεγάλη κατρακύλα. Μίλησε με την έπαρση ενός αριστοκράτη και την υπεροψία ενός ηγεμόνα, απαξιωτικά για όλους και όλα.
Με πόζα σχεδόν θεατρική αποκαθήλωσε ολόκληρη την ελληνική κουλτούρα. Από τον Τσαρούχη, με τον οποίο εν τω μεταξύ είχε έρθει σε ρήξη, μέχρι τον Κουν και την ίδια τη Μελίνα. Ειρωνεύτηκε την «αλλαγή» του Ανδρέα, αλλά και απέναντι στον στενό του φίλο Κωνσταντίνο Καραμανλή, Πρόεδρο της Δημοκρατίας εκείνη την εποχή, ήταν περιπαικτικός. Ολοκλήρωσε την πολιτική του θέση, λέγοντας το αμίμητο «Η φτερού να μας κυβερνήσει»!
Οι Έλληνες σοκαρίστηκαν, δεν κατάλαβαν τι εννοούσε με το «ο Παρθενώνας ήταν μια μικρή έκφραση του 5ου αιώνα και της παρακμής του, ήταν γελοίος», όπως και με άλλες παραβολές του. Το χιούμορ του και ο κοσμοσπολιτισμός του, αντί να τους διασκεδάσει, τους εξαγρίωσε. Έτσι κι αλλιώς, δεν τους πολυπήγαινε αυτή η παρδαλή περσόνα. Γι’ αυτούς δεν ήταν ούτε μαικήνας, ούτε εμπνευστής μεγάλης τέχνης.
Η χλιδή που έβγαινε προς τα έξω ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Στην φωτογραφία ένα από τα εντυπωσιακά δημοσιεύματα στον ξένο τύπο.
Εντυπωσιακά δημοσιεύματα στον ξένο τύπο.
Ήταν μια «κραγμένη», κάποιος που τον τοποθετούσαν στον απόπατο του βολεμένου συστήματος αξιών τους. Και τότε εμφανίστηκε ο άνθρωπος που πυροδότησε την απόλυτη εξόντωσή του.
Η τραβεστί με το ψευδώνυμο Μαρία Κάλλας, ένας άρρωστος ψυχικά άνθρωπος που, έχοντας εργαστεί δίπλα στον Ιόλα, αποφάσισε να τον εκδικηθεί, επειδή τον έδιωξε. Τον κατηγορούσε για παιδεραστία, αρχαιοκαπηλία και χρήση ναρκωτικών.
Με πρώτη και καλύτερη την «Αυριανή», την εφημερίδα που εξέφραζε εκείνη την εποχή τον πιο φαύλο και φασίζοντα λαϊκισμό, ξεκίνησε ένας ανελέητος πόλεμος εναντίον του Ιόλα με τους πλέον χυδαίους χαρακτηρισμούς.
Για χρόνια δεν περνούσε εβδομάδα που να μην ασχοληθεί μαζί του. Ίσως με κύριο στόχο τον Καραμανλή, καθώς ανάλογο πόλεμο είχε κηρύξει και στον άλλο του φίλο, τον Μάνο Χατζιδάκι. Την ακολούθησε σχεδόν ολόκληρος ο ελληνικός Τύπος, με τη συνδρομή δημοσιογράφων της προοδευτικής, κυρίως, παράταξης.
Μερικοί τίτλοι ήταν «Ο σάπιος Ιόλας και η σαπίλα των άλλων», «Υψηλή σαπίλα: Ασέλγειες και ναρκωτικά», «Καλός κόσμος και υπόκοσμος στην αγκαλιά του Ιόλα», «Γνωστοί Αθηναίοι σε όργια του Ιόλα. Παραπέμπονται για πορνεία – παιδεραστία».
Ποιοι υπέγραφαν τα ρεπορτάζ; Εκτός από τον Μάνο Χάρη, που το είχε αναγάγει σε προσωπική βεντέτα, ασχολήθηκαν, μεταξύ άλλων, και ο Αιμίλιος Λιάτσος, η Αγγελική Νικολούλη, ο Άρης Πορτοσάλτε, ο Θοδωρής Δρακάκης αλλά και ο Γιώργος Μαύρος. Ο Ιόλας, χωρίς να πολυκαταλαβαίνει, έδινε όλο και περισσότερη τροφή με όλο και πιο κραυγαλέες εμφανίσεις και δηλώσεις.
Ο διασυρμός αυτός έμελλε να τον αποδιοργανώσει κι εν τέλει να τον καταστρέψει. Οι Έλληνες καλλιτέχνες σταμάτησαν να τον παίρνουν τηλέφωνο, οι κοινωνικές επαφές περιορίστηκαν, άρχισε να έχει οικονομικό πρόβλημα. Είχε επίσης χαρίσει τις γκαλερί στους εραστές του, που τις διηύθυναν.
Η φίλη του Μελίνα αρνήθηκε να τον στηρίξει, αδιαφορώντας για την πρόθεσή του να κάνει δωρεά τη συλλογή του μαζί με το σπίτι του στο ελληνικό κράτος. Ένα βράδυ, βγαίνοντας από τη «Ζουμπουλάκη» στην πλατεία Κολωνακίου, κάποιοι που καθόντουσαν στη διπλανή καφετέρια άρχισαν να τον κράζουν «να τη, η γριά τσατσά». Αυτό δεν μπόρεσε να το ξεπεράσει για εβδομάδες.
Εντυπωσιακά δημοσιεύματα στον ξένο τύπο.
Εντυπωσιακά δημοσιεύματα στον ξένο τύπο.
Όλα αυτά την ίδια εποχή, πάνω κάτω, που η γαλλική δημοκρατία τον τιμούσε με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής και η «Le Monde» κι η «Liberation» έγραφαν ύμνους γι’ αυτόν με αφορμή τη μεγάλη έκθεση της συλλογής της Ντομινίκ ντε Μενίλ, της οποίας ήταν δημιουργός. Ο ίδιος ο Ιόλας ξενάγησε στα εγκαίνια τον Μιτεράν και τον Ζακ Λανγκ.
Στη Θεσσαλονίκη, μια παρέα φωτισμένων φιλότεχνων, με προεξάρχουσα τη στενή του φίλη Μάρω Λάγια, προσπαθούσαν να βρουν χώρο να στεγάσουν το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, όπου θα τοποθετούσαν έργα τέχνης που θα τους δώριζε ο Ιόλας.
Η Μάρω Λάγια θυμάται: «Πήγαμε να βρούμε τον Καραμανλή σε μια δεξίωση και όταν του είπα “κύριε Πρόεδρε, ο Ιόλας θέλει να μας χαρίσει μια συλλογή του και δεν έχουμε χώρο”, εκείνος μου απάντησε στον ενικό “και τι θέλεις από μένα; Αν αυτός σου δώσει, κάτι εμένα να μου περάσεις χαλκά στη μύτη” κι έκανε και την κίνηση στη μύτη».
Τέτοιες συμπεριφορές δεν απέτρεψαν ούτε εκείνη ούτε την Κατερίνα ή τον Πέτρο Καμάρα, τον Γιάννη Μπουτάρη, το Γιώργο Λαζόγκα και τους υπόλοιπους απ’ το να κυνηγήσουν τον στόχο τους.
Τελικά, βρέθηκε ο Γιώργος Φιλίππου της Φίλκεραμ-Τζόνσον, ο οποίος τους παραχώρησε χίλια τετραγωνικά μέσα στο εργοστάσιό του κι έτσι ο Ιόλας πείστηκε να παραχωρήσει 48 έργα σημαντικών καλλιτεχνών όπως οι Τινγκελί, Νίκι ντε Σεν-Φαλ, Ρεϋνώ, Ράις, Μπράουνερ, Τάκι, Τσόκλη, Ακριθάκη και πολλοί άλλοι.
Τα εγκαίνια εντάχθηκαν στα Δημήτρια του 1984 και η Κατερίνα Καμάρα θυμάται ότι «ο πασοκικός δήμαρχος Μιχάλης Παπαδόπουλος ήθελε να βγάλουμε το όνομα του Ιόλα από την πρόσκληση τη στιγμή που ανοίγαμε έκθεση με τη συλλογή που μας είχε παραχωρήσει! Τέτοιος λαϊκισμός! Τελικά, κάναμε διπλές προσκλήσεις».
Στο Μακεδονικό Μουσείο σήμερα βρίσκεται το μόνο τμήμα της συλλογής Ιόλα που πρόλαβε να σωθεί στην Ελλάδα. Η Μάρω Λάγια, πάντως, λέει ότι όταν ο Ιόλας επέστρεψε από μια σοβαρή εγχείρηση καρδιάς που έκανε στην Αμερική και βρέθηκε μαζί του στην Αγία Παρασκευή, είδε τα περισσότερα δωμάτια άδεια.
«Η συλλογή χάθηκε πριν από τον θάνατό του. Η αδελφή του είχε προλάβει και είχε στείλει έξω ένα μεγάλο μέρος. Βλέποντας τους άδειους χώρους, μου είπε “παιδί μου, η σύγχρονη τέχνη πάει μπροστά, θα πάρουμε καινούργια”. Αλλά ούτε εμάς μας ήθελε η Νίκη. Προσπαθούσε να αποτρέψει τη δωρεά».
Με τη Νίκη Στάιφελ είχε μια σχεδόν αρρωστημένη σχέση. Ενώ λάτρευαν ο ένας τον άλλον, καθημερινά βίωναν δραματικές συγκρούσεις. Κανένας δεν τολμούσε να τα βάλει μαζί της, αλλά ούτε και να πει κάτι εναντίον της στον ίδιο.
Η γκαλερίστα Ελισάβετ Λύρα, η οποία σχετιζόταν από παιδί, λόγω του συλλέκτη πατέρα της, με τον Ιόλα, λέει «πάντως, μην ξεχνάμε ότι η Νίκη τον βοήθησε και με τους γάμους της… Αλλά τι συζητάμε τώρα, ο Ιόλας ήταν bigger than life. Εγώ του χρωστάω τα πάντα. Αισθανόταν την τέχνη εκατό φορές περισσότερο από όλους μας. Ξέρεις πόσο σημαντικός άντρας ήταν ο Ιόλας; Όταν οργάνωσα στο Βυζαντινό Μουσείο την έκθεση “Warhol Icon”, εντόπισα μια συνέντευξη στο “Flash Art”, όταν ετοίμαζαν οι δυο τους τον “Μυστικό Δείπνο” στο Μιλάνο. Ρωτάει ο δημοσιογράφος τον Γουόρχολ “Γιατί επιλέξατε να ζωγραφίσετε τον Μυστικό Δείπνο;” και απαντάει “Γιατί ο Ιόλας μου είπε να το κάνω”. Λίγο καιρό μετά πέθαναν και οι δυο».
Κατά τη Μανίτα Χατζηφωτίου, σύμβουλο έργων τέχνης, «μετά τον θάνατό του, πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες, εδώ και στο εξωτερικό, έμειναν στάσιμοι, σταμάτησαν να έχουν έμπνευση. Ενώ, σ’ ό,τι έβαζε εκείνος το χέρι του, γινόταν χρυσό». Η ίδια φωτίζει μια άλλη πτυχή.
«Ήθελε να βάλει ένα παιδάκι στο Κολέγιο Αθηνών με την προϋπόθεση να δεχτούν κάποια έργα δωρεά. Κάποιο μέλος του διοικητικού συμβουλίου έδωσε μάχη, ώστε να μη δεχτούν».
Η εγκαταλελημμένη βίλα Ιόλα. Οταν ο Ιόλας μεταφέρθηκε ως ασθενής στη Νέα Υόρκη οι γείτονες έβλεπαν τα φορτηγά να φορτώνουν μεγάλα κιβώτια.
Μέσα στο σπίτι το πλιάτσικο θύμιζε εκείνο της Μαντάμ Ορτάνς στον Ζορμπά.
Πέντε μήνες πριν από τον θάνατό του, ο Ιόλας έδωσε το παρών στον13ο τακτικό ανακριτή για την υπόθεση αρχαιοκαπηλίας. Οκτώ χοντρόδετα ντοσιέ αποδείκνυαν την προέλευση όλων των αντικειμένων. Ο ανακριτής τον διαβεβαίωσε ότι θεωρούσε την υπόθεση λήξασα και ότι το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να αποκαταστήσει το όνομά του στον Τύπο. Ουσιαστικά, ήταν σαν να είχε επαναπατρίσει 2.500 αρχαία.
Ο Λαζόγκας προσθέτει επ’ αυτού: «Δεν βρήκαμε καμία συμπαράσταση από κανέναν δημοσιογράφο. Ο “αυριανισμός” είχε τρομερή δύναμη. Η Ελλάδα αδυνατούσε ακόμα να αντιληφθεί τα ανοίγματα της σκέψης και της αισθητικής, έτσι ώστε η παρέμβαση του Ιόλα να αποδώσει.
Ο χώρος της τέχνης, που εγώ τον τοποθετώ πριν και μετά τον Ιόλα, έχασε πολλά εξαιτίας της κακής αντιμετώπισής του. Γιατί ήταν μια πολύπλευρη φυσιογνωμία και βαθύτατος γνώστης της τέχνης, με παγκόσμια εμβέλεια».
Ο Ιόλας μεταφέρθηκε στη Νέα Υόρκη ως ασθενής με AIDS. Η Νίκη διορίστηκε διαχειρίστρια της περιουσίας του. Οι γείτονες έβλεπαν τα φορτηγά να φορτώνουν μεγάλα κιβώτια. Μέσα στο σπίτι το πλιάτσικο θύμιζε εκείνο της Μαντάμ Ορτάνς στον Ζορμπά. Άνθρωποι της αυλής του και η Νίκη τραβούσαν από τα χέρια ο ένας του άλλου χαλιά, ρούχα, έπιπλα Αναφέρθηκαν διαρρήξεις. Τόσο η συλλογή όσο και η γκαρνταρόμπα του λεηλατήθηκαν.
Τα αρχαία φυγαδεύονταν στο απέναντι σπίτι και κούτες έφευγαν ως οικοσκευή με προορισμό την κόρη της Σύλβια ντε Κουέβας στην Αμερική. Φυσικά, προτού τεθεί θέμα φόρου κληρονομιάς. Κάποιες κατασχέθηκαν στην αποθήκη της μεταφορικής εταιρείας.
Τόσο η συλλογή όσο και η γκαρνταρόμπα του λεηλατήθηκαν.
Ο Ιόλας απεβίωσε στις 8 Ιουνίου 1987. Το μεγάλο ερωτηματικό παραμένει. Τι απέγιναν τα 10.000 έργα τέχνης; Σε ποιων τα χέρια κατέληξαν; Η πολιτεία, βέβαια, είχε κάνει ό,τι μπορούσε για να χάσει τη δωρεά. Η χώρα που είχε λατρέψει και στην οποία δώριζε τη συλλογή-έργο ζωής του για να δημιουργηθεί ένα κέντρο τέχνης είχε σχεδόν εκδικητικά αρνηθεί να πραγματοποιήσει το όραμά του.
Η μυθιστορηματική ζωή του Έλληνα συλλέκτη από την Αθήνα στις μητροπόλεις του κόσμου και από την παγκόσμια καταξίωση στην «εγχώρια» διαπόμπευση.
Lester, Iolas and Catherine Guinness, 29 Mαρτίου 1979. Φωτ.: Andy Warhol
Το καλοκαίρι του 1940 ένας Ιταλός φίλος του μετέπειτα Έλληνα συλλέκτη τον πήγε στο κτήμα του Ρούσβελτ, του Προέδρου της Αμερικής, διότι η εγγονή του Θεοδώρα ήθελε να γίνει χορεύτρια. Ο Ιόλας έζησε έναν έρωτα μαζί της, τη συναναστράφηκε μερικά χρόνια, την αρραβωνιάστηκε, αλλά όταν άρχισαν οι αντιδράσεις του προεδρικού κύκλου, για να αποφύγουν το σκάνδαλο, οι δύο νέοι χώρισαν. Πάντως, στην εγγονή όφειλε τον αναβαπτισμό του – από Κωνσταντίνος Κουτσούδης, γεννηθείς στην Αλεξάνδρεια, έγινε ο παγκοσμίως γνωστός Αλέξανδρος Ιόλας. Η αλεξανδρινή του ρίζα και η μεγαλοαστική του καταγωγή προφανώς αποτέλεσαν ισχυρό παράγοντα για την κατοπινή του σταδιοδρομία.
Στην Αθήνα σπούδασε χορογραφία με τον Βάσο και την Τανάγρα Κανέλλου και, με τη βοήθεια του Δημήτρη Μητρόπουλου, πήγε στο Βερολίνο για σπουδές, όπου τελικά αναδείχτηκε σε πρώτο χορευτή στο Λυρικό Θέατρο του Σάλτσμπουργκ. Τότε ακριβώς άρχισε και η συλλεκτική του μανία για τη ζωγραφική, οι φιλίες με διάσημους καλλιτέχνες σαν τον Ντε Κίρικο, το άνοιγμα εκθέσεων σε μεγάλες πρωτεύουσες (Νέα Υόρκη, Παρίσι, Ρώμη, Βερολίνο, Γενεύη, Μιλάνο, Μαδρίτη, Βηρυτό) και, πάνω απ’ όλα, το θυελλώδες μεσουράνημα του φαινομένου «Ιόλας». Αυτό ακριβώς επιχειρεί να αναδείξει ο Νίκος Σταθούλης, επιστήθιος φίλος του συλλέκτη κι επιλεγμένος βιογράφος του. Η μορφή που έδωσε στο βιβλίο είναι, θα λέγαμε, μια μακροσκελής συνέντευξη τριακοσίων σελίδων, η οποία παρακολουθεί την πορεία του Ιόλα σε όλες τις φάσεις της ζωής του.
Ένα από τα ανεξήγητα της νεανικής ζωής του είναι, βέβαια, η εγκατάλειψη του χορού.
Ο ίδιος παρατηρεί: «Η ζωή με τους χορευτές είναι το χειρότερο πράγμα. Πολύ σπάνια έχουν ανατροφή. Έτσι, το 1944 χόρεψα για τελευταία φορά. Ως τότε ποτέ δεν είχα πάψει να αγοράζω έργα τέχνης, κοσμήματα, πίνακες, γούνες, ταπισερί. Μου άρεσαν πολύ τα παλιά πράγματα. Αλλά ένας πίνακας του Ντε Κίρικο με έκανε το 1931 να ανακαλύψω τη μοντέρνα τέχνη, αυτή που πήγαινε στον σουρεαλισμό, αυτή που λατρεύω». Ένας άνθρωπος που για να χαρακτηρίσει την Τζάκυ Ωνάση έλεγε πως «το πρόσωπό της παίρνει το χρώμα της φράσης που λέει» ασφαλώς δεν στερείται γούστου. Το βασικό ένστικτο του Ιόλα ήταν η εκρηκτική διασημότητα πάση θυσία, η παγκόσμια φήμη, η συναναστροφή θρύλων από κάθε κοινωνική ομάδα, το μεγάλο όνομα, η αίγλη με κοινωνικό αντίκρισμα, η φήμη και το κοσμικό αίνιγμα. Ζώντας πάντα μέσα σε ένα δίκτυο διαθρυλούμενων ατόμων, πολιτικών, καλλιτεχνών, ανθρώπων του πλούτου αλλά και των γραμμάτων, δεν δανειζόταν απλώς δόξα αλλά ανήκε δικαιωματικά σ’ έναν λαό «εκλεκτών» και αδιαφιλονίκητων σταρ. Χωρίς μικροψυχία, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι ο Ιόλας δεν ήταν δημιουργός, δεν «γεννούσε» κάτι, απεναντίας το ανακάλυπτε, του πρόσφερε προστασία και διασημότητα, το καθιστούσε παγκόσμια ανακοίνωση και φυσικά συνέδεε το όνομά του με τη συντροφιά των ζωγράφων. Εξάλλου, μπορεί να μη ζωγράφιζε, ωστόσο αντιμετώπιζε τον εαυτό του ως ένα είδος έργου τέχνης. Είχε μυθική γκαρνταρόμπα, συντηρούσε αμέτρητα κοστούμια, γούνες, υποκάμισα, με έκδηλη την πρόθεση να μην έχει ψεγάδι – όντας ο φύλακας άγγελος της γκαλερί που στέγαζε τον μύθο της ομορφιάς. Μπορεί, βέβαια, να δανειζόταν δόξα από δεύτερο χέρι, αλλά, προάγοντας τον εαυτό του σε κοινωνικό φαινόμενο, άφηνε να εννοηθεί ότι κάτι από Ιόλα υποκρύπτεται σε όλα. Ο ίδιος ήθελε να είναι -και ήταν ενίοτε- ένα ένσαρκο αριστούργημα. «Η τέχνη δεν έχει λόγια. Τα λόγια δεν έχουν καμιά σχέση με την τέχνη. Αυτό είναι το μυστικό της. Την αφήνεις να σε μαγέψει. Είναι λάθος να είσαι έξυπνος και να μιλάς με γνωματεύσεις. Όταν το κάνεις αυτό, απλά γίνεσαι βαρετός. Το να μιλάς για την τέχνη μου φαίνεται πως είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεκινήσει ένας καβγάς»!!!
Οι ιδιοφυείς νέοι της ελληνικής περιφέρειας -ο Ωνάσης κυρίως και ο Ζάπας- θαυμάστηκαν για το κερδοσκοπικό τους δαιμόνιο, με τη διαφορά ότι το δαιμόνιό τους αφορούσε τα λεφτά, μονάχα τα λεφτά, ενώ ο Ιόλας ήταν αποφασιστικά στραμμένος προς την τέχνη. Οι εφοπλιστές ήταν φορτηγατζήδες του πελάγους, αγόραζαν «μαούνες» και τις γέμιζαν δολάρια, αντίθετα ο Αλεξανδρινός είχε ανέβει άλλη κλίμακα.
Ήταν προστάτης της ομορφιάς, πράκτορας του καλού γούστου, οπότε, βασιλικά ντυμένος,πίστευε ότι σωζόταν κι αυτός μαζί με τις εκθέσεις του και τις συλλογές του. Άλλωστε, δενείναι τυχαίο ότι οι συλλογές του προέβαλλαν έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, έργα, με άλλα λόγια, που τα βλέπει κανείς συνοδευόμενος από άλλους ή ακούγοντας τον σχολιασμό των ειδημόνων. Για να το πούμε απλά: ό,τι έκανε ο Ιόλας απαιτούσε συντροφιά, παρουσία μαρτύρων, κοινωνικότητα. Η απόλαυση των πινάκων θύμιζε πανάκριβο πάρτι, μάζωξη διασήμων, τρελό πανηγύρι κοσμικότητας. Με μια βόλτα σ’ ένα μοντέρνο μουσείο μαθαίνεις πάρα πολλά για τη μοντέρνα τέχνη. Αντίθετα, με τα βιβλία τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Γι’ αυτό δεν ήθελε να τον σταμπάρουν ως Έλληνα ή Αιγύπτιο – εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν το κέντρο του κόσμου. Τέτοια ήταν η Αλεξάνδρεια στις μέρες του. Ήταν το κέντρο του κόσμου. Απόλυτα ελληνική, είχε ελληνικά σχολεία, ελληνικά νοσοκομεία, ελληνικά γυμναστήρια, ελληνικές φυλακές, ελληνικά νεκροταφεία. Πώς να πιστέψει, λοιπόν, στις εθνότητες ο Ιόλας, άνθρωπος με 100 διαβατήρια; Διόλου παράξενο το γεγονός ότι υμνεί την παρουσία ατόμων σαν τον πρίγκιπα Φέλιξ Γιουσούποφ, τον άνθρωπο που ξεπάστρεψε τον διαβόητο Ρασπούτιν.
Γιατί διαλέξατε να επιστρέψετε στην Ελλάδα, Ιόλα;
– Γιατί οι Έλληνες είναι καταπληκτικοί εραστές. Κανένας εραστής στον κόσμο δεν τους
ξεπέρασε!»
Η ιδιομορφία, όσον αφορά τον έρωτα, δεν ήταν μια κρυφή πτυχή της ζωής του Ιόλα. Ο«ελληνικός έρως» διαπότιζε τη ζωή του, την ενέπνεε, δεν επρόκειτο μόνο για την περιβόητη «πουστιά», απεναντίας ήταν η ποίηση της ύπαρξής του, ο προσανατολισμός του στην ηδονή και τη χαρά. Μ’ έναν λόγο, άνευ της εμπλοκής του με τους άνδρες ο ίδιος δεν υπήρχε. Επιζητούσε την κοινωνική αποδοχή επιστρέφοντας στην Ελλάδα; Προφανώς ναι, ωστόσο πίστευε ότι «ζωή χωρίς εχθρούς δεν έχει μυστήριο». Η συνέντευξη που έδωσε στην Όλγα Μπακομάρου αποκαλύπτει τους φόβους του για την ντόπια κοινωνία και συνάμα την περιφρόνησή του για διάσημους και άσημους.
Τον εαυτό του τον λογάριαζε ως άτομο υπεράνω κριτικής, διότι ήταν ο υπερ-διάσημος Ιόλας, αυτος που ό,τι άγγιζε γινόταν χρυσάφι. Όταν τον ρωτούν για τα πολιτικά πράγματα, απαντά με αλαζονεία: «Η φτερού να μας κυβερνήσει».
Παραδόξως πώς, ό,τι στο εξωτερικό ήταν θαυμαστή ιδιότητα στο ελληναριό δεν πέρναγε. « Ήταν συναρπαστική η ζωή μου! Ήταν συναρπαστικό για μένα να γνωρίσω όλους αυτούς τους διάσημους καλλιτέχνες και να γίνω φίλος τους. Είχα τη χαρά να με τιμήσουν με τη φιλία τους. Να με βάλουν στον εσωτερικό τους χώρο. Δεν είναι λίγο αυτό…». Όντως δεν είναι, μόνο που ως νόμισμα που «κόπηκε» στο εξωτερικό, στην Ελλάδα της δραχμής δεν περνούσε.
Ο ίδιος δήλωνε ατόφιος Έλλην της διασποράς, αλλά δεν ανεχόταν καμιά ομοιότητα με τους Έλληνες που γνώρισε στο εξωτερικό.
«Για τον Φασιανό τι γνώμη έχετε;». «Αχά, Θεέ μου, μη με τυραννάτε! Απαίσιος είναι».
«Μα, εσείς τον βοηθήσατε να επιβληθεί…».
«Τον είδα φτωχό στο Παρίσι. Με πήγαινε σε κάτι ελληνικά εστιατόρια εκεί πέρα, μ’ άρεσε η ζωή που μου έδειχνε. Ασήμαντοι Ελληνες, μικρούληδες, φτωχούληδες, είχαν ενδιαφέρον για μένα. Τους εκατομμυριούχους και τους δισεκατομμυριούχους τους είχα γνωρίσει. Αυτό που έκανα για τον Φασιανό δεν το έκανα γιατί ήταν μεγάλος καλλιτέχνης. Το έκανα γιατί ήταν Έλληνας και για να του δώσω βοήθεια. Και με αυτό τι έγινε; Έγινε μεγάλος καλλιτέχνης ο Φασιανός; Μπόρεσα να τον κάνω μεγάλο εγώ; Χειρότερος έγινε…».
Με αυτό το κριτήριο αντιμετωπίζει ο Ιόλας τους πάντες: από τον Καραμανλή και τη Μελίνα ίσαμε τον Παπανδρέου και τον Τσαρούχη.
Γενικά, η επάνοδός του στην Αθήνα ήταν μεγάλη καταστροφή. Μιλάμε για την εποχή του
αυριανισμού, για την άνοδο του Ανδρέα, για τη μετα-χουντική Ελλάδα. Το παλάτι που έχτισε στην Αγία Παρασκευή για να στεγάσει όλα τα έργα των συλλογών του τάχιστα έγινε βίλα των οργίων. «Όλη η πολιτική, καλλιτεχνική και κοινωνική σαπίλα τραπεζωνόταν στο ανάκτορο του Ιόλα», έγραφαν οι εφημερίδες. «2.000 ντόπιες και ξένες προσωπικότητες μάζεψε ο ανώμαλος αρχαιοκάπηλος στο Γεύμα του Αιώνα» κ.λπ.
Βέβαια, αυτός ο Έλλην του εξωτερικού –που ήταν ένας από τους δέκα ιδρυτές του Κέντρου «Ζωρζ Πομπιντού»- είχε εγκαινιάσει το Μακεδονικό Κέντρο Σύχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, αλλά για τη βδελυρή δημοσιογραφία όλα αυτά έζεχναν κραιπάλη, ναρκωτικά, ομοφυλοφιλία και παλιανθρωπιά. Ο εισαγγελέας θα κάνει αγωγή στον Αλέξανδρο Ιόλα για παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών, για ακολασία με νεαρούς άνδρες, για κερδοσκοπικά κίνητρα, παράνομη εμπορία αρχαιοτήτων. Ο Ιόλας ξεσπούσε: «Τους πούστηδες, εμένα να καταντήσουν έτσι!»
Στις 8 Ιουνίου 1987, ο Ιόλας άφησε την τελευταία του πνοή στη Νέα Υόρκη, προσβεβλημένος από τον ιό του AIDS. H αδελφή του Νίκη Στάινφελ ζήτησε να καεί. Η τέφρα του έφτασε, λίγες μέρες μετά, κρυφά και ετάφη στο νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής, σε έναν τάφο που είχε παραχωρήσει ο δήμος για τους ευεργέτες. Στην κηδεία του δεν παρευρέθηκε κανείς. Είχε δώσει ρητή εντολή η αδελφή του «όποιος πλησιάσει το νεκροταφείο, να εκδιωχθεί».
Ο Ιόλας χτίζει το σπίτι του γύρω στο ’50. Διαμορφώνει τον κήπο με μαρμάρινα τραπέζια, υστεροβυζαντινές κολώνες, επιτύμβιες πλάκες, πλακόστρωτο σχεδιασμού Πικιώνη, και φυτεύει “Ελληνικά” -όπως τα οραματίστηκε- δέντρα, κατά κύριο λόγο ελιές. Έτσι δημιούργησε περάν της δικής του εστίας και τις καλύτερες συνθήκες προς εγκατάσταση των πουλιών του κήπου του, τα οποία μαθαίνουμε από μαρτυρίες περιοίκων ότι προστάτευε από τους επίμονους, νεαρούς κυνηγούς της γειτονιάς. Και για αρκετά χρόνια το φυσικό περιβάλλον συνυπήρχε αρμονικά με τον άνθρωπο Ιόλα. Ενώ εκείνος πηγαινοερχόταν σε κοσμοπολίτικες γειτονιές του κόσμου, το σπίτι δεχόταν αρχιτεκτονικές επεμβάσεις και προεκτάσεις, τα δέντρα και τα φυτά μεγάλωναν, τα πουλιά έχτιζαν νέες φωλιές και μεγάλωναν τα μικρά τους κυνηγώντας σκουλίκια και σκαθάρια. Ώσπου μια μέρα η συμβίωση άλλαξε ισορροπίες, ο Ιόλας πέθανε, το σπίτι σφραγίστηκε και λεηλατήθηκε πολλές φορές. Με αφορμή την εγκατάλειψη της έπαυλης αναπτύχθηκε ανεμπόδιστα το φυσικό τοπίο που την περιβάλλει. Ο κήπος είναι ο πλέον μόνος κατοικήσιμος -από φυσικά όντα- χώρος του οικοπέδου. Εκεί, συμβιώνουν τα θραύσματα των σπασμένων μαρμάρινων τοίχων του κτιρίου, τα απομεινάρια των μαρμάρινων παγκακιών και τραπεζιού, το βάθρο του γλυπτού της Niki de Saint Phalle, το πλακόστρωτο του Πικιώνη, τα δέντρα και φυτά του Ιόλα και πολλά πουλιά (πρέπει να μάθω τι είδους πουλιά!).
Ο κύριος Θεόδωρος εκτρέφει καρδερίνες σε κλουβιά στο μπαλκόνι του 5ου ορόφου της πολυκατοικίας που μένει, με σκοπό να τις ακούει να κελαηδάνε στον ελεύθερο χρόνο του. Για να εκπαιδεύσει τις καρδερίνες να κατακτήσουν το επιδιωκόμενο κελάηδισμα τις ηχογραφούσε και μόνταρε τους ήχους στις κασέτες ώστε να έχει προ ηχογραφημένο το ιδανικό κελάηδημα που στη συνέχεια τους έβαζε να ακούν. Με σκοπό πάντα να το επαναλάβουν ζωντανά, να παράξουν τον τέλειο, για τον ίδιο, ήχο. Τα χειρόγραφα σχόλιά του πάνω στις κασέτες είναι του τύπου «ΚΑΡΔΕΡΙΝΑ ΚΑΛΗ», «ΚΑΛΟΥΤΣΙΚΗ», «ΘΕΛΕΙ ΔΙΟΡΘΩΣΗ», «ΟΧΙ ΚΑΛΗ». Ο κύριος Θεόδωρος μεγαλώνει, δε μπορεί πλέον να ανταποκριθεί στον καθαρισμό και περιποίηση των καρδερίνων του, μετακομίζει στο νησί του και οι ήχοι παραμένουν στις κασέτες.
Μια πρώτη ιδέα είναι, μέσα από τις δύο αφηγήσεις, να μελετήσω αρχικά κοινές έννοιες όπως η εστία, η ελευθερία, αλλά και το όραμα. Μέσα από τη γειτνίαση των προ ηχογραφημένων και ζωντανών ήχων πουλιών, το κοινό στοιχείο ανάμεσα στις 2 ιστορίες, θα διερευνήσω την έννοια του πραγματικού και του κατασκευασμένου. Πιο συγκεκριμένα σκέφτομαι να δουλέψω με μέρος του αρχείου του κ. Θ. που περιέχει τους προ ηχογραφημένους ήχους κατά κύριο λόγο καρδερίνων. Κατά τη διάρκεια μιας περφόρμανς στο χώρο της αυλής, θα παράγω ένα “ζωντανό”(live) ηχοτοπίο, μοντάροντας αυτά τα ιστορικά πλέον, ηχητικά στοιχεία. Μετά την περφόρμανς και κατά τη διάρκεια της έκθεσης, το μαγνητόφωνο θα παίζει τους μονταρισμένους από εμένα ήχους, και έτσι η γειτονιά, για λίγο χρόνο θα ακούει μαζί με τους φυσικούς και τους παράγωγους, φιλοξενούμενους στον κήπο του Ιόλα ήχους, που κάποτε ο κύριος Θ. είχε οραματιστεί και κατασκευάσει.
Ι-όλα ή τίποτα 
